2023թ. սեպտեմբերի հինգին, ժամը 17. 32 –ին 94 տարեկան հասակում  երկրային կյանքին  հրաժեշտ տվեց  ՀՀ 20  -ՐԴ ԴԱՐԻ ԼԱՎԱԳՈՒՅՆ ՄԱՐԶԻԿ  ԱԼԲԵՐՏ ԱԶԱՐՅԱՆԸ:

Օլիմպիական խաղերի  հայազգի միակ եռակի չեմպիոն,աշխարհի և  ԽՍՀՄ  առաջնությունների բազմակի ոսկե դափնեկիր, սպորտային  մարմնամարզության   գերաստղերից մեկն էր նա:

Նախորդ դարի կեսից սկսած, աշխարհի տարբեր ծեգերում անցկացվող սպորտային  մարմնամարզության մրցումներում հնչում է Ալբերտ Ազարյան  անուն- ազգանունը: Նա մեզանում մեծ ճանաչում ու պատիվ էր վայելում: Ներքուստ ուրախանում էր  իր նկատմամբ  հայրենակիցների ցուցաբերած հարգանքի համար և սիրով էր բարևում, լուսանկարվում, զրուցում ցանկացողների հետ: Իսկ նրանք այնքան շատ էին:

Մշտաժպիտ, բարձրահասակ, սլացիկ, ուժեղ ու չափազանց համակրելի տղամարդուն շրջապատում բոլորն էին հարգում: Այնպես պարզ, հասարակ պահվածք ուներ: Սիրով լսում, պատասխանում էր բոլոր դիմողներին: Բայց անվանի տնօրենը որքան բարի էր սաների հանդեպ, այնքան պահանջկոտ էր  մարզիչների նկատմամբ: Չէր հանդուրժում  ծուլությունը, թափթփվածությունը, փնթիությունը: Նրա անվան մարզադպրոցում դրվածքն այնպես էր, որ երեխաները մարզօջախ էին մտնում  ճիշտ ժամանակին, մաքուր, կոկիկ սանրվածքով, հագուստով: Մարզիչներին հաճախ էր  հիշեցնում, որ  հուսախաբ չանեն իրենց սաներին ու ծնողներին, ովքեր հենց մասնագետների հույսով են գալիս պարապելու:

. . . Անցել են տասնամյակներ: Հայկական գրանցում ունեցող ԱԶԱՐՅԱՆԱԿԱՆ ԽԱՉԸ  կատարվում է բոլոր մրցումներում: Բայց ինչ որ խորհուրդ կա Ազարյանի ստեղծագործության մեջ: Հենց առաջինը քրիստոնեությունն ընդունած  Հայաստան երկրի մարզիկը պետք է կատարեր խաչը, կատարեր այնպես, որ այն կրկնել  ուզենան նաև այլ կրոններ դավանող երկրների ներկայացուցիչները:

Պետք է խոստովանել, որ ազարյանական կատարումն առայժմ անկրկնելի է: Սա միայն մեր տեսակետը չէ: Այդ մասին հաճախ են ասում միջազգային  պաշտոնական մրցաշարերը լուսաբանող Ազարյանի նախկին թիմակիցներ Լարիսա Լատինինան, Լիդիա Իվանովան, մյուսները, ովքեր ականատես են եղել երևանցու ելույթներին:

Ալբերտ Ազարյանի հետ կապված դիպվածները շատ են: Դրանք տարածում են ստացել ականատեսների միջոցով: Դրանք գուցե վերացական, չափազանցված թվային, եթե չլիներ նրա անձնական մարզիչ Սեմյոն Ղարագյոզյանը: Նա է գլխավորապես պատմել Ալբերտի առօրյայի, բնավորության գծերի, մրցումների և այլնի մասին: Նրա շնորհիվ են հիշվում 1951թ. տեղի ունեցած մարմնամարզիկների ցուցադրական ելույթները ` << Սպարտակ >> մարզական ընկերության դահլիճում:

Օղակների  ծրագիրը կազմված է եղել նոր,  բարդ տարրերից: Շրջադարձի պահին Ալբերտը գլխիվայր պոկվել է գործիքից և զարնվել հատակին: Մարզասերը ափսոսանքով տեղից վեր է թռել:Ներկաները, նրանց թվում ` անձնական մարզիչ Սեմյոն Ղարագյոզյանը, կարծել են, թե ծանր, լուրջ վնասվածք է ստացել մարզիկը: Բայց Ալբերտը անմիջապես ոտքի է կանգնել և մարզչին խնդրել վարժությունը կրկնելու հնարավորություն տալ իրեն: Դրական պատասխան ստանալով, նա մոտեցել է գործիքին, կատարել, ցուցադրել է բարդագույն նոր վարժությունը և վստահորեն ավարտել այն: Ոգևորված մարզասերը խելակորույս ծափահարել է   հիրավի անկոտրում կամք դրսևորած  Ալբերտ  Ազարյանին:

Մարզաձևում եզակի դեպք է տեղի  ունեցել Թբիլիսիում անցկացված ԽՍՀՄ առաջնությունում: Օղակների վրա վարժությունը սկսելուց վայրկյաններ անց Ալբերտը ուսագոտու շրջանում սուր ցավ է զգացել: Ակամա հայացքը հառել  է ցավող ուսին, որն արդեն անսովոր չափով ուռել էր: Հասկացել է, որ թևը տեղից դուրս է ընկել ու նույն ակնթարթին մարմնամարզության նորահայտ հանճարը անհրաժեշտ մի քանի շարժումներով, հենց գործիքից կախված վիճակում ,տեղն է գցել ուսն ու սահուն անցումներով շարունակել,  բարեհաջող ավարտել է վարժությունն  ու  հստակ վարցատկով  << մեխվել >> ներքնակին: Մրցավարները բարձր են գնահատել  նրա կատարումը:Այս մասին նույնիսկ մերօրյա մարզիչները խոստովանում են, որ Ազարյանի արածը, չլսված, չկրկնված եզակի դեպք է մարզաձևում:

Մարդիկ լեգենդներ են հորինել վարպետի մասին: Թերևս լեգենդ չէր Ալբերտին Ապոլոնի հետ համեմատելու իրողությունը: Այս մասին պատմում էր այն տարիների մեր առաջատար մարմնամարզիկներից  ԽՍՀՄ հավաքականի անդամ, Եվրոպայի զինված ուժերի չեմպիոն Վաչագան Հակոբյանը: Հռոմի աշխարհի առաջնության օրերին, տեղացիները Ապոլոնի արձանը տեսնել ցանկացող  զբոսաշրջիկներին ասել են, թե հետևեք մարզապալատում ընթացող մարմնամարզության աշխարհի առաջնությանը և մոտիկից կտեսնեք ու կճանաչեք իրական  Ապոլոնին: Նա հայ է` Ալբերտ Ազարյան անունով: Իսկապես, երևանցին սիրվեց,  մեծ ճանաչում ստացավ  ու  Ապոլոն մականունով կնքվեց հենց Հռոմում:

Խաղերից Մոսկվա վերադարձած ԽՍՀՄ պատվիրակության մեդալակիրների համար ընդունելություն կազմակերպվեց Կրեմլում: Օղակների արքային մեկ հրավիրատոմս տվեցին: Երևանցին կազմակերպիչներին ասաց, որ ուզում է իր  տիկնոջը նույնպես հրավիրեն: Մերժեցին: Ժխտական պատասխանը լսելով, Ազարյանը օլիմպիական հանդարտությամբ պատռեց հրավիրատոմսը: Ներկաները ապշեցին. մարզիկը համարձակվեց  մերժել Կրեմլի հրավերը: Երևի չգիտեին , որ հայ մարդու համար առաջնայինը, գլխավորը, հարազատ ընտանիքն է, արժանապատիվ ամուսնու համար ` կինը: Չեմպիոնն այդ պարագայում հավատարիմ է մնացել ազգային ավանդույթներին:

. . . Սիդնեյի օլիմպիական խաղերում / 2000թ /,  մարզադահլիճում նստած հետևել է մարմնամարզության մրցումների ընթացքին:  Եվ ահա կազմակերպիչները մի պահ դադարեցնում են մրցումները ու տարբեր լեզուներով հայտարարում, որ դահլիճում է գտնվում Ազարյանական խաչի հիմնադիրը` օլիմպիական խաղերի եռակի չեմպիոնը, հայաստանցի մեծանուն վարպետը և պատվո հարթակ են հրավիրում երևանցուն: Դահլիճը փոթորկվում է ծափերից: Սա անակնկալ էր, և դեռ ավելին , նրան հանձնում են  Մելբուռն մեկնելու   վկայական –ուղեգիր: Սա նույնպես անսպասելի էր:Կենդանի լեգենդին վայրկյանների ընթացքում շրջապատում են անթիվ անհամար լրագրողներ:Իրեն ուղղած հարցերի տարափից հազիվ են գլուխ հանում թարգմանիչները:

Հաջորդ առավոտյան Ազարյանին ուղեկցում են Մելբուռն: Օլիմպիական ստադիոնի  պատին հավերժացած են 1956թ. խաղերի  երևանցի չեմպիոններ Ալբերտ Ազարյանի, Իգոր Նովիկովի և Վլադիմիր Ենգիբարյանի անունները: Հայկական սպորտի  դրոշակակիրը հուզվում է ու ափսոսում,  որ իր հետ  չեն սիրելի թիմակիցները:

Ազարյանը գիտակցում էր  իր հաղթանակների արժեքն ու նշանակությունը: Այնուամենայնիվ իրեն հաճախ էր << դավաճանում >>,  ինչպես ասում են, լոռեցու միամտությունը:

Մի անգամ Երևանի քաղաքային կրթության վարչության պետ Ռոբերտ Փոլադյանի մոտ Ալբերտ Ազարյանը հրավիրվել էր խորհրդակցության: Փորձելով արդարացնել փոքր ինչ ուշանալը ասել է, որ նախարարի մոտ խորհրդակցության էր: Ապա մեկեն շարունակել .  << Այ մարդ,  ժողովի ժամանակ նախարարը խոսելիս անընդհատ ինձ էր նայում և ասում՝ այդպես չէ, պարոն Ազարյան: Զարմացած նայում էի նրան. << Ես նրա հետ երբևէ ծանոթ չեմ եղել, այդ որտեղից գիտե ինձ, որտեղից է ճանաչում >>: Ներկաները լիաթոք ծիծաղում են, իսկ Փոլադյանը հարազատի պես գրկելով Ազարյանի ուսերն  ասում է, թե ամբողջ աշխարհն է Ձեզ ճանաչում, բա մեր նախարարը ինչպես չճանաչի… Լսածը շարժում է նաև  պատվավոր երևանցի Ալբերտ Ազարյանի ծիծաղը:

2022թ. դեկտեմբերի մեկին, ՀԱՕԿ նախագահ Գագիկ Ծառուկյանի հովանավորությամբ, Ալբերտ Ազարյանի անվան օլիմպիական հերթափոխի մարմնամարզության մարզադպրոցի բակում տեղադրվեց  փառահեղ վարպետի  կիսանդրին: Ներկա էր նաև ինքը ՝ օղակների   արքան:

. . . << Լեգենդներին, որոնք մեր ազգի պատիվը աշխարհով մեկ բարձր են պահել, ճանաչում են տվել մեր երկրին, պիտի կարողանանք իրենց իսկ  կենդանության օրոք  մեծարել։

Նման պատվի և մեծարանքի  Դուք արժանի եք, պարոն Ազարյան: Ձեր կիսանդրին կերտելը և այն Ձեր անվան մարզադպրոցի տարածքում տեղադրելը իմ վաղեմի  ցանկությունն է եղել:  

Դուք ճանաչվել եք ՀՀ 20 - րդ դարի լավագույն մարզիկ,  քանզի աշխարհում միակ հայն եք, որ դարձել եք օլիմպիական խաղերի եռակի չեմպիոն:

Դուք նաև հայրենական  սպորտի մեծագույն  հայրենասերն  եք:

Ազարյանի անվան նոր դպրոց ենք կառուցելու և նրա տարածքում  նոր արձան պիտի վեր հառնի:

Ազարյան ջան,  միասին ենք մասնակցելու բացման արարողությանը . . . >>,-  ասել է   Գագիկ Ծառուկյանը։

Ավաղ, ՀԱՕԿ նախագահի բարի ցանկությունը իրականություն չդարձավ:

Ահա և վերջ . . .